Drzewa nie są zielone, niebo niebieskie, jabłka czerwone, a świat nie jest taki jakim go widzimy- czysta herezja można pomyśleć. Czy na pewno? Poniższy wpis będzie bardziej o fizyce, ludzkiej percepcji, biologii i świetle, a trochę mniej o samej fotografii. Skup się, zapinaj pasy i jedziemy z tematem, na który warto rzucić okiem by nabrać nowego spojrzenia. 😉
W skrócie: jak widzimy?
Na początek mała powtórka ze szkoły: jak to właściwie jest, że widzimy? W dużym uproszczeniu światło leci ze źródła np. słońca lub lampki, następnie odbija się od przedmiotu i trafia do naszego oka, które dzięki receptorom przetwarza światło na impuls elektryczny trafiający do naszego mózgu, który to interpretuje impuls jako informację i konkretny obraz.
Oko
Ludzkie oko w swojej budowie jest dość skomplikowane więc skupię się na jego częściach bezpośrednio związanych ze światłem. Pierwszym elementem jest soczewka, której zadaniem jest skupienie promieni światła na siatkówce i plamce żółtej. Tam znajdują się:
-Czopki- w "dobrym" świetle pozwalają na widzenie kolorów. Ich wrażliwość spada gdy jest za ciemno lub za jasno (dlatego w nieoświetlonym pokoju potrafimy dostrzec zarys mebli, ale nie jesteśmy w stanie określić ich koloru). Są trzy rodzaje czopków i każdy odpowiada za inne spektrum światła: erythrolabe- wrażenie czerwieni, chlorolabe- wrażenie zieleni, cyanolabe- wrażenie barwy niebieskiej. RGB- brzmi znajomo?
-Pręciki- jest ich 10 razy więcej niż czopków (100 milionów na jedno oko) i odpowiadają za widzenie odcieniach szarości. Dzięki nim rozpoznajemy kształty, ruch oraz jesteśmy w stanie dostrzec coś przy słabych warunkach oświetleniowych.
Czyli można powiedzieć, że na obraz jaki widzimy nakłada się widok czarno-biały ze światłocieniem oraz kolory.
Światło i promieniowanie elektromagnetyczne
Spektrum światła widzialnego (tzw. białe światło) to część promieniowania elektromagnetycznego, które jesteśmy w stanie dostrzec okiem. Dla człowieka długość widzialnych fal mieści się w zakresie około 380–750 nm.
W widzialnym spektrum światła jesteśmy w stanie jeszcze wyodrębnić fale widziane jako poszczególne kolory: od czerwieni po fiolet.
Tuż obok tego co widzimy jest jeszcze podczerwień (tzw. promieniowanie cieplne) i ultrafiolet. Ludzie nie są w stanie ich zobaczyć (gołym okiem), ale niektóre zwierzęta i owszem. Poza tym mamy jeszcze fale radiowe, mikrofale, promieniowanie rentgenowskie, mikrofale. Każde z nich charakteryzują się innymi właściwościami i oddziaływaniem na wszelkie obiekty, organizmy żywe itp.
Przyjrzyjmy się temu
Znając już potrzebną teorię można zacząć zabawę. Rozejrzyj się dookoła i znajdź coś kolorowego. Możesz wziąć to do ręki. Wydaje Ci się, że masz w dłoni coś co jest zielone, różowe, pomarańczowe (czy jakie tam widzisz)? Ja Ci mówię, że NIE JEST. "Ale jak to?! Przecież mam to przed oczami i widzę dokładnie!"- możesz pomyśleć. Otóż nie widzisz samego przedmiotu, a światło które zostało od niego odbite. Jeśli wydaje się być zielony to znaczy, że reszta spektrum światła widzialnego została wchłonięta, a odbiły się jedynie fale interpretowane jako zieleń. Właściwością tego przedmiotu jest to jakie fale elektromagnetyczne pochłania, a jakie odbija- sam w sobie nie ma koloru tak jak to powszechnie rozumiemy. Jeszcze raz podkreślam- nie widzisz kolorowego przedmiotu a jedynie odbite światło.... A to nie koniec.
Świat niewidoczny
Natura obdarzyła nas oczami zdolnymi widzieć takie a nie inne spektrum światła, a co gdybyśmy mogli je rozszerzyć o ultrafiolet lub podczerwień?
Tak się składa, że są zwierzęta, które widzą świat zupełnie inaczej niż my.
Podczerwień to tak zwane promieniowanie cieplne. Nie widzimy go, ale jesteśmy w stanie je poczuć na skórze np. stając "na słońcu", lub przykładając dłoń do żelazka. Węże posiadają zdolność widzenia w podczerwieni. Dzięki temu mogą polować na swoje ofiary, które są cieplejsze niż otoczenie- gady je widzą jakby "świeciły w ciemności".
Z kolei ptaki widzą dodatkowo zakres UV, dzięki czemu ich świat jest bardziej kolorowy. Z naszego polskiego podwórka świetnym przykładem może być szpak. Dla nas wydaje się być czarny w białe plamki, jedynie czasem w promieniach słońca można zobaczyć delikatne połyskujące tęczowe kolory. Z kolei inne ptaki widzą w nim trochę więcej barw niż my- symulacja poniżej. Podobnie jest z jajkami ptaków- okazuje się, że niektóre z nich posiadają niewidoczne dla nas wzory. Innymi zwierzętami, które widzą w spektrum UV są niektóre gatunki ośmiornic. Nawet wykorzystują one to do komunikacji (potrafią zmieniać kolory). Warto wspomnieć, że na szczęście ludzie nauczyli się w pewien sposób "widzieć" większe spektrum. Przykładem mogą być kamera termowizyjna, albo zdjęcia rentgenowskie.
Świat iluzji
Wróćmy jeszcze do przedmiotu, który był w twojej dłoni. Ustaliliśmy już, że widoczne było światło danego koloru- czyli tak naprawdę fala elektromagnetyczna o określonej długości, którą twój mózg zinterpretował jako dany kolor np. zielony. Teraz pytanie czy ta fala faktycznie jest "zielona"? Ludzki umysł stworzył system, w którym konkretną długość fali wiąże z odczuciem danego koloru. Świat kolorów jaki nas otacza to tylko iluzja stworzona przez mózg, na podstawie odebranych fal. Dobre nie?
Przyzwyczailiśmy się do tego, że uważamy świat za taki jakim go widzimy (no i prawidłowo bo po to mamy oczy i taki "punkt widzenia"), ale dobrze jest się na chwile oderwać i uświadomić, że to tylko złudzenie mózgu. Skoro ptaki i węże widzą go inaczej to czyj świat jest bardziej :prawdziwszy"? Jakby wyglądało nasze otoczenie gdybyśmy widzieli promienie rentgena? Nudno? Bynajmniej! Lub gdybyśmy mogli widzieć całe spektrum fal elektromagnetycznych na raz?
Mam nadzieję, że udało mi się wnieść trochę niepewności i intrygi do Twojego życia. Przypominam też, że jestem fotografem a nie fizykiem i pewne pojęcie mogłem lekko wypaczyć, więc z góry proszę o wybaczenie i ewentualne zwrócenie uwagi. Na koniec jeszcze ćwiczenie: wymyśl kolor którego nie ma? 😀
Filip Lomstar Łomnicki
Podrzucam jeszcze filmiki w tych klimatach jako uzupełnienie tematu:
Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Czopki_(anatomia)
https://www.wikiwand.com/pl/Promieniowanie_elektromagnetyczne